December 2015 – Wie door de ogen van een boswachter de Waterleidingduinen verkent, krijgt een scherp beeld van de veelbesproken damhertenschade. Ineens zie je bomen zonder bast, struiken zonder knop en door herten kaalgevreten vlaktes.
We zijn maar net voorbij ingang Oase als boswachter Alfons Daniels de dienstauto stopt en wijst naar een armzalig boompje dat ooit luisterde naar de plechtige naam kardinaalsmuts. “Kijk, zie je die stam,” wijst hij, “die is van onder tot op anderhalve meter hoogte rondom geschild, ofwel kaalgevreten. Bij vlier en els is dat hier hetzelfde verhaal en ook nectarrijke struiken zoals liguster zijn nergens meer veilig. Normaal gesproken redt een taaie rakker als kardinaalsmuts het wel, maar met zoveel dieren niet.” Binnen een cirkel van vijftien meter grazen drie groepen damherten. Het hele duin staat er vol mee. Ruim 3.000 werden er bij de laatste telling in april 2015 gezien. Op een oppervlakte van 3.500 hectare.
Giftige planten
“De Waterleidingduinen kan zulke grote aantallen eenvoudigweg niet dragen,” legt Daniels uit. “Damherten zijn echte alleseters. Ze eten knop, blad, bloem en kruiden. Alleen giftige planten laten ze staan. Die ontwikkeling is bijzonder nadelig voor insecten die van voor- tot najaar in bloemrijke, en dus nectarrijke duinvalleien thuishoren. Zangvogels die van insecten leven, komen vervolgens in voedselnood. Zo stort op een gegeven moment de hele voedselketen in elkaar.”
“We zijn het kantelpunt enige tijd terug al gepasseerd,” zegt Daniels met enige verbittering in zijn stem. “Dit zien we al heel lang aankomen, maar de besluitvorming (over afschot M.V.) moest zorgvuldig tot stand komen en heeft dus veel tijd in beslag genomen. Er gaan flink wat jaren overheen, voordat onze duinnatuur weer op topniveau is.”
Europese natuurwetgeving
Om kwetsbare duinnatuur te beschermen en overlast in de omgeving te beperken, besloot de gemeente Amsterdam na uitvoerig onderzoek, het aantal damherten in de Waterleidingduinen te verminderen. Dat besluit werd genomen op basis van Europese natuurwetgeving en werd met andere natuurbeheerders en de provincie Noord-Holland zorgvuldig voorbereid.
Verstandig wildbeheer
“Dat Waternet nu damherten gaat schieten is minder vreemd dan het lijkt,” zegt ecoloog Leo van Breukelen, die bij Waternet is belast met het Damhertendossier. “Grote roofdieren ontbreken om het natuurlijk evenwicht te herstellen. Als goed natuurbeheerder moet Waternet dan op zeker moment ingrijpen in spontane ontwikkelingen. Ook Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer doen dit regelmatig. Jarenlang was het aantal damherten laag. Iedereen vond het leuk om ze te zien en ze hadden ook een nuttige rol in natuurlijke processen.”
Zieke en zwakke dieren
Toen de populatie echter flink begon te groeien zorgden de herten voor steeds meer overlast in de omgeving, met gevaarlijke verkeerssituaties en vraatschade aan tuintjes en landgoederen. “Er is een hek geplaatst, maar dat voorkomt niet alle schade en overlast. De schade aan onze duinnatuur wordt intussen alsmaar groter.”
Zieke en zwakke dieren worden al uit hun lijden verlost. “Dat blijven we ook doen,” zegt Van Breukelen,” maar met die maatregel en met een hek, voorkomen we niet dat de populatie herten nog verder toeneemt. Daarom kunnen we niet anders dan actief beheren.”
Schapen bestrijden prunus (Amerikaanse vogelkers), maar die klus is nu geklaard. Foto: Michel Verschoor
Natura 2000
Waternet streeft er naar het aantal damherten binnen vijf jaar terug te brengen van 3.000 nu tot circa 800. Van Breukelen: “We moeten echt onze verantwoordelijkheid nemen. De Waterleidingduinen is beschermd Natura 2000-gebied. Natura 2000 is een label voor Europese topnatuur die moet voldoen aan kwaliteitsdoelen.”
Faunabeheerplan
“Dit betekent dat wij ontzettend goed moeten zorgen voor álle kwetsbare dieren en planten in de Waterleidingduinen.” Om het tij te keren is met andere organisaties een faunabeheerplan gemaakt voor alle duingebieden in de regio waar damherten leven. De provincie heeft dit plan goedgekeurd en moet alleen nog een ontheffing voor afschot afgeven.
Natuurbrug Zandpoort open
Van Breukelen: “Nee, leuk vinden wij het niet dat er dieren moeten worden geschoten, maar het is wel noodzakelijk. Voor een unieke natuurbeleving zullen bezoekers hier overigens altijd damherten blijven zien. De grote winst is dat er in de Waterleidingduinen straks veel meer bloemen en vlinders en ook meer reeën te zien zijn. De natuur verrijkt met minder damherten. Straks kan Natuurbrug Zandpoort open en ligt er in deze omgeving 7.000 hectare aaneengesloten topnatuur waar het aantal damherten aan beide kanten van de brug in balans is. Dat is verstandig en toekomstgericht natuurbeheer, waarbij we niet uit gaan van enkele soorten, maar rekening houden met alle dieren en planten die hier voorkomen.”
(H)eerlijk streekproduct
Waternet is zelf verantwoordelijk voor het terugbrengen van het aantal herten. Bezoekers ondervinden zo min mogelijk hinder en de natuurverstoring blijft beperkt, aldus Waternet. Herten die worden geschoten verschijnen als streekproduct op het menu van Amsterdamse restaurants. Een deel van het vlees gaat naar de Voedselbank. Meer over damherten in de Waterleidingduinen lees je in dit damhertendossier.
Tekst: Michel Verschoor, najaar 2015. Dit artikel is geschreven in opdracht van Waternet en is gepubliceerd in Struinen, het minizine over de Waterleidingduinen.
Comments are closed.