Juli 2015 – In het wild oogsten is de meest pure vorm van natuurbeleving. Toch wordt het jagers, vissers en wildplukkers steeds lastiger gemaakt. Terwijl we zoveel nieuwe natuur rijker zijn. Pleidooi voor het recht op foerageren. Longread!
Vijftig dingen die je gedaan moet hebben voor je 12e. Sinds de publicatie van Richard Louv’s boek ‘Last child in the woods’ is zo’n afvinklijstje voor natuurclubs dé manier om kinderen naar buiten te lokken. Leuk, al die veilige voorbeelden van slootje springen tot padden aaien, maar is het niet wat braaf en eenzijdig? Als tegenwicht schreef ik een reportage over kinderen die op school visles volgen.
Na een uitstekende biologieles over zoetwatervis, gegeven door de vismeesters van het half miljoen leden tellende Sportvisserij Nederland, ging de klas naar buiten om zelf een visje te vangen. Bijzonder leerzaam, en ook een manier om de natuur te ontdekken. Een stuk natuur dat normaal gesproken onzichtbaar blijft.
Riviermonsters
In de populaire ‘natuurdingen-die-je-moet-doen-lijstjes’ lees ik helaas nergens: koop een hengel, vang een vis, maak hem schoon, leg een vuurtje aan en eet hem op. Kinderen vinden zo’n visavontuur stoer. Net als hun vaders, die op Discovery Channel ademloos kijken naar de riviermonsters die Jeremy Wade boven water tovert. Stuur die kinderen en hun ouders dan ook eens met een visopdracht naar buiten, beste natuurvrienden. Of zijn we bij voorbaat al bang voor Kamervragen van Esther of Marianne?
Jagers en verzamelaars
Ik groeide op in de omgeving van Durgerdam, net buiten Amsterdam. Mijn referentiekader in dit voormalige Zuiderzeedorp waren beroepsvissers, jagers en wildplukkers. Van hen leerde ik als jochie niet alleen over vissen en jagen, maar ook over Waterlandse weide- en watervogels en over de biodiversiteit in sloten en meren. Mijn passie voor het buitenleven en interesse in de natuur zijn gevoed met hun kennis. Dat zijn dezelfde ‘oermensen’ die nu in het beklaagdenbankje zitten van de anti-jacht-, anti-visserij- en anti-wildpluklobby.
Visser en natuurbeschermer
Als freelance tekstschrijver werkte ik de afgelopen twintig jaar vol overtuiging in opdracht van nationale en internationale natuur- en milieuorganisaties. Mijn teksten ondersteunden campaigners, lobbyisten en marketingspecialisten. Met journalistieke artikelen droeg ik in publiekstijdschriften bij aan discussie over natuurverlies of milieuvervuiling. Toch zat ik in het weekend gewoon met een hengel aan de waterkant om voor de pan een baars of snoekbaars te vangen. Eten moeten we tenslotte allemaal.
Wildvangst
Voor zover tijd en wetgeving het toelaten, vang ik het liefst zelf een deel van mijn voeding. Wildvangst is het beste dat je op tafel kunt zetten. Daarom koop ik ook liever gans, eend, ree of wild zwijn bij onze lokale jager, dan plofkip of ander fabrieksvlees. Die voorkeur voor ‘puur natuur’ zat er al vroeg in. In het Arcadië van mijn jeugd struinde ik volop en viste ik voor de pan. Ook verzamelde ik bramen, hazelnoten en ganzeneieren. Van die grote eieren maakte mijn oma stevige pannenkoeken.
Ook Thijsse was gelegenheidsjager
Voor een doorgewinterde natuurliefhebber en -beschermer is er niets tegenstrijdigs aan in het wild oogsten. Jac. P. Thijsse (1865-1945), de grote roerganger van de Nederlandse natuurbeweging, was naast natuurbeschermer ook gelegenheidsjager. “Als alle menschen wijs waren, dan zouden zij er vrede mee hebben, dat de jachtlust tot onze oerinstincten gerekend moet worden,” schreef hij eens. En: “Hoe meer ik met jagers omga, hoe meer ik versterkt word in de mening, dat zij kunnen behoren tot de beste beschermers van planten en dieren.”
Wortel van het kwaad
Voor zulke waarheden lijkt geen ruimte meer in het geheugen van Thijsses volgelingen. Jagers, beroepsvissers, sportvissers en wildplukkers lijken eerder de wortel van het kwaad, die bestreden moet worden met nieuwe wet- en regelgeving en dichtgetimmerde natuurgebiedsvisies van organisaties die graag dicteren wat de juiste vorm van natuurbeleving is. Zo denkt Natuurmonumenten dat jagers niet meer nodig zijn voor evenwichtig natuurbeheer, wil de politiek de jacht beperken, roepen gemeentelijke splinterpartijen om een sportvisverbod en ligt sinds kort ook wildplukken onder vuur.
‘Nieuwe natuur’
Verstandig oogsten in het wild kan echter helemaal geen kwaad. De afgelopen twintig jaar zijn er tienduizenden hectares ‘nieuwe natuur’ bij gekomen. De aankoop van honderden gebieden is gepland. Met Nederlandse en Europese subsidies is verworven grond geschikt gemaakt voor dieren en planten die wel wat extra leefruimte konden gebruiken. De soortenrijkdom neemt daardoor niet langer af, maar vertoont groei. Verschillende soorten ganzen die hier vroeger alleen overwinterden, blijven hangen, otters en bevers nemen in aantal toe, grote en kleine zilverreigers leven nu in vrijwel alle natte gebieden.
700 vispassages
Ook het aantal vissoorten in ons zoete en zoute water beleeft een opmars, mede dankzij zo’n 700 relatief nieuwe vispassages. En hoewel Greenpeace liever donkere scenario’s blijft schetsen, was 2014 een topjaar voor beroepsvissers in de Noordzee. Daar ligt verstandig visstandbeheer aan ten grondslag.
Kaalvraat
Voor insecten geldt misschien een uitzondering, al is daar in minstens twee natuurgebieden een specifieke verklaring voor. Zo krijgen de voor vlinders en bijen noodzakelijke nectarrijke planten geen enkele kans in de Oostvaardersplassen en de Amsterdamse Waterleidingduinen. Grote en kleine grazers vreten daar alles kaal. Wildbeheerders (noem ze gerust jagers) zouden hier vroeger de balans herstellen, maar dat is nu taboe voor bestuurders.
Groene weelde
Waarom toch die aanhoudende oppositie tegen het schieten, vangen en verzamelen van eersteklas voedsel? Zolang soorten ver verwijderd zijn van de gevarenzone is er niets mis met jagen en verzamelen. Wie hier tegen is, laat zich leiden door emotie, persoonlijke eetgewoonten of politieke voorkeur. En – ik hoor u denken – voorstanders vanzelfsprekend ook.
Participerende natuurbeleving
Toch hoeven we op weg naar die veelbelovende duurzame toekomst het laatste restje jager-verzamelaar in onszelf echt niet te elimineren. Niet uit politieke correctheid die wordt opgedrongen door politici die tussen asfalt en beton leven. En ook niet op last van journalisten die ons in moralistisch geladen bijzinnen of belerende tone of voice hun goed-fout-omniversum voorschotelen. Vissen, jagen en wildplukken verbinden juist met de natuur. Deze participerende natuurbeleving verandert afstandelijke toeschouwers in betrokken deelnemers met een flinke dosis natuurkennis.
Jachtakte
Dat Jac. P. Thijse, medeoprichter van Natuurmonumenten, af en toe een vogel schoot, is het enige punt in zijn roemrijke carrière dat critici tegenwoordig ‘omstreden’ noemen. Maar waarom eigenlijk? De meeste jagers – en steeds meer sport- en beroepsvissers – zijn overtuigde natuurbeschermers. Jagers jagen niet alleen, maar beheren ook natuur. De uren die zij buiten doorbrengen met biotoopverbetering en vuilruimacties, overschaduwt de inzet van de gemiddelde deelnemer aan de Landelijke Natuurwerkdag. Voor het behalen van een jachtakte leren zij alle ins & outs over flora en fauna in onze velden en bossen. Hun natuurkennis en betrokkenheid bij hun omgeving is vele malen groter dan de vrijblijvende inzet van het gemiddelde lid van een natuurorganisatie. Om aanrijdingen te voorkomen, zorgen jagers bovendien voor noodzakelijk wildbeheer, niet zelden in opdracht van natuurorganisaties.
Visvergunning
Sport- en panvissers hebben een sterke band met het water. Zij kunnen uren vertellen over de rijke biodiversiteit in zoet en zout. Belangenbehartiger Sportvisserij Nederland handhaaft regels met verplichte visvergunningen en zit in heel Nederland in Visstandbeheercommissies. De organisatie doet met professionals onderzoek, investeert in een groeiende lijst visvriendelijke maatregelen zoals de Vismigratierivier – en werkt aan verbetering van de waterkwaliteit.
Verantwoord oogsten
En inderdaad, jagers, vissers en wildplukkers oogsten binnen wettelijke kaders ook verantwoord voedsel van hoge kwaliteit. Maar gaat het mis, zoals met paling, dan kondigt Sportvisserij Nederland eenzijdig een meeneemverbod af. Organisaties voor beroepsvisserij ondersteunen vergelijkbare vangstbeperkingen als ecologisch herstel nodig is. Jagers weten op basis van tellingen hoe het is gesteld met het wild en zullen een populatie nooit in gevaar brengen. Wildplukkers oogsten met mate, anders staan er volgend jaar geen eetbare wilde planten en paddenstoelen meer.
Leer vissen, jagen of wildplukken!
In mijn bucket list van 50 dingen die je gedaan moet hebben voor je 12e, staat daarom prominent op 1: leer vissen, jagen of wildplukken! Want wie na studie en initiatie weet hoe je voor eigen consumptie verantwoord uit de natuur kunt oogsten, heeft ook geleerd dat we dieren en planten en hun kwetsbare omgeving vooral ook goed moeten beschermen. Uit welbegrepen eigenbelang, maar dat is precies waar solide natuurbescherming begint.
Lees hier de Visbladreportage van 2014>> Visles op de basisschool
Last Child in the Woods door Richard Louv>>
Meer over Thijsse en de jacht in de Volkskrant>>
Jachthistorie in Historisch Nieuwsblad>>
Comments are closed.